Dijital Şiddetin Sözlüğü
Günümüzün hızla dijitalleşen dünyasında, insanların çevrimiçi platformlarda karşılaştığı çeşitli tehlikeler ve şiddet biçimleri giderek artmaktadır. Bu tehditler, sadece sanal dünyada değil, aynı zamanda gerçek yaşamın içine de sızan bir karanlık gölge gibi davranmaktadır. İşte bu yazıda, dijital şiddetin insanların duygusal dünyalarına nasıl zarar verdiğine odaklanacağız.
Aşk Bombardımanı, adından da anlaşılacağı gibi bir insanın duygusal dünyasına gerçek bir “aşk fırtınası” gibi inebilir. Başlangıçta ilgi ve sevgi gibi gözüken bu bombardıman, zaman içinde boğucu bir hal alır ve kurbanı bağımlı hale getirir. Bu tür şiddet, duygusal bağımlılıkla sonuçlanabilir, kişi ilişkiyi bitirmek istese bile çıkış yolu bulamaz.
Çevrimiçi Nefret Söylemi, insanları kimlikleri üzerinden aşağılayarak duygusal yıkıma yol açar. Bu tür şiddet, kurbanların kendilerini güvende hissetmelerini engeller ve toplumsal dışlanma hissini artırabilir.
Atanmış İsmiyle Çağırma, bir kişinin kimlik ve cinsiyetini inkar etmekle eşanlamlıdır. Bu tür bir şiddet, bireyin kimlik ve özgürlüğüne saldırır, kişiyi reddeder ve aşağılar. Bu duru
m, duygusal olarak yıkıcı olabilir ve kişinin kendine güvenini zedeler.
Beden Ayıplama, kişinin fiziksel görünümünü hedef alır. İnsanların bedenleriyle dalga geçilmesi, onları aşağılar ve özsaygılarını erozyona uğratır. Bu tür şiddet, duygusal olarak yıpranmışlık ve kendilik saygısı eksikliği yaratabilir.
Çevrimiçi Ekonomik Şiddet, finansal istismarın dijital bir biçimidir. Kimlik hırsızlığı ve finansal manipülasyon, kurbanın duygusal ve maddi olarak zarar görmesine yol açar.
Çevrimiçi Grooming, çocuklara yönelik cinsel istismarın dijital bir versiyonudur. Bu, çocukların güvenini kötüye kullanarak duygusal olarak istismar edilmesini içerir. Kurbanlar, bu tür şiddetin etkileri nedeniyle derin duygusal travma yaşayabilirler.
Çevrimiçi taciz (Online Harassment), modern dijital çağın karanlık yüzüdür. Bir kişinin rızası olmadan, genellikle onunla iletişim kurma, hatta onu rahatsız etme eylemi olarak tanımlanabilir. Bu tür şiddet, birçok farklı biçimde ortaya çıkabilir. İnsanlar istenmeyen cinsel içerikli e-postalar, metin veya çevrimiçi mesajlar alabilirler. Sosyal ağlarda veya internet sohbet odalarında yaşanan uygunsuz veya saldırgan olaylar bu kapsamda değerlendirilir. E-posta, metin veya çevrimiçi mesajlarla fiziksel veya cinsel şiddetle tehdit etme eylemi, mağdurları duygusal olarak yıpratabilir. Ayrıca, nefret içerikli konuşmalarla kişiyi kimliği, cinsiyeti ve diğer özellikleri üzerinden aşağılamak, hakaret etmek, tehdit etmek veya hedeflemek de bu tür tacize örnek olarak verilebilir.
Catfishing, bir insanın güvenini kötüye kullanarak duygusal bir bağ kurar ve ardından kimlik sahtekarlığıyla ortaya çıkar. Bu, güvenin kötüye kullanılması ve duygusal manipülasyonun bir örneğidir, kurbanın güveni sarsılır ve duygusal travmaya neden olabilir.
Çoklu platform tacizi, dijital şiddeti bir adım öteye taşıyan bir türdür. Fail(ler), kişiyi(leri) tek bir dijital platform yerine birçok farklı platformda hedef alır. Örneğin, aynı anda Twitter, Facebook, e-posta, Instagram gibi farklı dijital mecralarda kişiye yönelik tehditler, hakaretler ve istenmeyen iletişimler gerçekleştirirler. Bu, mağdurların şiddete maruz kalma deneyimini artırır ve çevrimiçi güvende olma hissini zayıflatabilir. Farklı platformlardaki tacizleri izlemek ve engellemek daha karmaşık hale gelebilir, bu da mağdurların duygusal travma yaşamasına yol açabilir.
Doxing, bir kişinin özel ve kişisel bilgilerini ele geçirerek bu bilgileri internet üzerinde yayma pratiğini ifade eder. Kişisel bilgiler, ev adresi, e-posta, telefon numarası, kimlik numarası ve hatta fotoğrafları içerebilir. Doxing, hedeflenen kişiye ciddi zararlar verebilir ve onları fiziksel ve çevrimiçi platformlarda hedef alınabilir hale getirebilir. Bu da duygusal travmaya neden olabilir.
Dijital dikizcilik (Creepshot), özellikle kadınlara yönelik bir çeşit dijital saldırıdır. Bu tür tacizde, kişilerin izni veya haberi olmadan fotoğrafları veya görüntüleri çekilir ve bu materyaller internet üzerinde yayınlanır. Bu, kişilerin mahremiyetini ve rızasını ciddi şekilde ihlal eder ve mağdurların duygusal olarak travmatize olmalarına neden olabilir.
Dijital seks ticareti, internetin anonimliğini ve küresel erişimini kullanarak insan ticareti, fuhuş ve cinsel sömürüyü kolaylaştırır. Fail(ler), hedeflerini sosyal medya ve diğer dijital platformlardan toplar ve onları seks işçiliğine zorlar. Bu tür şiddet, kurbanların hem fiziksel hem de duygusal olarak zarar görmelerine yol açar.
Etek altı görüntü çekme (Upskirting), bir kişinin izni olmadan ve haberi olmadan, özellikle kadınların eteklerinin altından fotoğraf veya video çekilmesini ifade eder. Bu materyaller daha sonra internet üzerinde paylaşılabilir. Bu tür taciz, kurbanların mahremiyetini ciddi şekilde ihlal eder ve duygusal olarak travmatize olmalarına neden olabilir.
Gaslighting, psikolojik manipülasyonların kullanıldığı bir duygusal istismar biçimidir. Bu tür istismar, kişinin kendisine ve gerçekliğine olan güvenini sarsmaya çalışır. Gaslighting uygulayan kişi, bilinçli veya bilinçsiz olarak, mağdurun tepkilerini, algılarını, anılarını ve inançlarını yanlış ve gerçeksiz olduğu hissini uyandırmaya çalışır. Hatta mağduru “delirmiş olmakla” itham edebilir. Gaslighting, romantik ilişkilerden aile ilişkilerine, arkadaşlıklardan iş ilişkilerine kadar her türlü ilişki içerisinde gerçekleşebilir. Bu tür istismar, mağdurları duygusal olarak derinlemesine etkileyebilir ve kendi gerçekliğine olan güvenlerini kaybetmelerine neden olabilir.
Ghosting (Hayaletlenme), bir ilişkideki bir kişinin hiçbir neden belirtmeden diğer kişiyle iletişimi aniden kesmesini ifade eder. Bir partner, hiçbir açıklama yapmadan mesajlara, telefonlara yanıt vermez, sessiz kalır, ortadan kaybolur veya diğer kişiyi sosyal medya platformlarında engelleyebilir. Bu davranışlar “ghosting” olarak adlandırılır. Karşı tarafın bu ani ve açıklanamayan davranışı, diğer kişide duygusal olarak travma yaratabilir.
İntikam pornosu veya siber sömürü, bir kişinin rızası olmaksızın cinsel içerikli fotoğraf veya videolarını çevrimiçi olarak yayma pratiğini ifade eder. Bu görüntüleri dağıtmakla tehdit etmek de bir dijital şiddet biçimidir. Sıklıkla, eski bir ilişkide görüntüleri elde eden eski bir partner veya sevgili tarafından kullanılır. Ancak, failler her zaman eski eş veya sevgili olmayabilirler. Bu tür şiddet, kurbanın dijital ve fiziksel olarak zarar görmesine neden olabilir.
İtibar suikastı, bir kişi veya grup hakkında gerçek olmayan söylentiler, yalan haberler yayarak onları itibarsızlaştırmayı amaçlayan bir dijital şiddet biçimidir. Özellikle sosyal medya platformları, itibar suikasti için sıklıkla kullanılır. Bu tür şiddet, mağdurların itibarlarını zedeler ve kişisel ve profesyonel yaşamlarını olumsuz etkileyebilir.
Mağdur suçlayıcılık, bir kişinin yaşadığı bir mağduriyeti, farklı gerekçelerle mağduru suçlayarak faili aklayan bir yaklaşımı ifade eder. Özellikle internet ve sosyal medya platformlarında, mağdur suçlayıcı yaklaşım oldukça yaygındır. Örneğin, cinsel saldırıya uğrayan bir kadın hakkında yapılan çeşitli yorumlar mağdur suçlayıcılığı içerebilir.
Sanal linç, çok sayıda istismarcının bir hedefe toplu olarak tehdit, hakaret ve diğer taciz edici taktiklerle saldırdığı bir dijital şiddet biçimidir. Bu, hedefin çevrimiçi itibarını ve duygusal sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir.
Sexting, bir kişinin cinsel içerikli mesajlar, fotoğraflar, görüntüler veya ses kayıtları gönderme pratiğini ifade eder. Ancak bu, karşılıklı rıza ve güvene dayalı olmalıdır. İzin alınmadan veya rıza alınmadan yapıldığında, bir dijital şiddet biçimi haline gelir.
Sextortion, bir kişinin çıplak veya cinsellik içeren görüntülerini yaymakla tehdit ederek hedef kişiyi istediği şeyi yapmaya zorlama pratiğini ifade eder. Bu tür şantaj, mağduru cinsel içerikli görüntülerini ifşa etmekle tehdit ederek, kişisel ve duygusal zarara yol açabilir.
Siber teşhircilik (Cyber Flashing), bir kişinin toplu alanlarda, Bluetooth veya Airdrop gibi uçtan uca Wi-Fi ağları üzerinden cinsel içerikli, genellikle cinsel organlarını içeren, görüntülerini bilinmeyen kişilere göndermesini ifade eder. Bu, dijital yollarla gönderilen rıza dışı cinsel görüntüleri içerir ve teknoloji destekli cinsel tacizin bir biçimidir. Siber teşhircilik, mağdurların güvenliğini ve mahremiyetini ciddi şekilde ihlal edebilir ve halka açık yerlerde kadınların güvenini sınırlayabilir.
Siber zorbalık, elektronik iletişim teknolojileri aracılığıyla bir kişi veya grup tarafından başkalarına kasıtlı olarak zarar verme amaçlı tekrar eden düşmanca davranışlar gösterme pratiğini ifade eder. Çocuklar ve gençler arasında akran şiddetinin dijital iletişim ortamlarında ortaya çıkmasıyla siber zorbalık farklı biçimlerde kendini gösterebilir. Örnekler arasında
- küfür,
- hakaret,
- tehdit mesajları gönderme,
- başkalarının e-postalarını izinsiz okuma,
- kişisel şifreleri kullanma,
- küçük düşürücü mesajlar gönderme,
- kişinin izinsiz küçük düşürücü fotoğraflarını çekerek internette yayma
gibi davranışlar bulunur. Bu tür zorbalık, kurbanların duygusal ve psikolojik sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Sürtük olarak damgalama (Slut-Shaming), kadınları ve kız çocuklarını gerçek veya varsayılan cinsellikleri veya cinsel davranışları üzerinden eleştirme, hedef gösterme ve “sürtük” veya benzeri sıfatlarla damgalama pratiğini ifade eder. Bu tür damgalama, kadınları toplumsal cinsiyet normlarına uymadıkları gerekçesiyle etiketlemektedir. Özellikle sosyal medyanın yaygın kullanımı, bu tür damgalamaların daha da yaygınlaşmasına neden olmuştur. Sürtük olarak damgalama, cinselliğe ilişkin çifte standartlara dayanır; erkeklerin sergiledikleri cinsel davranışlar kabul edilirken, kadınlar bu tür damgalamalarla karşılaşabilir. Bu, kadınları cinselliklerini ifade etmekten alıkoyan toplumsal normların bir sonucu olarak ortaya çıkar.
Yapay zeka teknolojilerinin kullanılmasıyla bir kişinin rızası olmaksızın cinsel içerikli sahte görüntülerin üretilmesi ve internet üzerinde yayılmasıdır (Deep Fake Porn). Bu, kişinin yüzünün veya vücudunun gerçek görüntülerini kullanarak sahte pornografik içeriklerin oluşturulmasını içerebilir. Bu tür içerikler, mağdurları ciddi şekilde utandırabilir, itibarlarını zedeler ve kişisel ve profesyonel yaşamlarını olumsuz etkileyebilir. Deep fake porn, sahte haberler ve diğer kötü amaçlı kullanımlar için de kullanılan yapay zeka teknolojilerinin bir örneğidir. Bu tür içeriklerin üretilmesi ve yayılması yasa dışı olabilir ve hukuki sonuçları beraberinde getirebilir.
Bu yazı, dijital şiddetin insanların duygusal dünyalarına nasıl zarar verdiğini vurgulamaktadır. Dijital şiddet, sadece sanal dünyada değil, gerçek dünyada da derin izler bırakabilir ve duygusal travmalara yol açabilir. Bu nedenle, dijital şiddeti önlemek ve mağdurlara yardım etmek önemlidir.
Kaynaklar:
Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği (2019). Kavramlar Sözlüğü. cinselsiddetlemucadele.org. Erişim tarihi: 03.04.2022
Erdur-Baker, O. ve Kavşut, F. (2007). Akran Zorbalığının Yeni Yüzü: Siber Zorbalık Cyber Bullying: A New Face of Peer Bullying. Eurasian Journal of Educational Research, 27, s.31-42.
İnceoğlu, A. A. (2012). Nefret Suçu Kavramı ve Türk Ceza Mevzuatı Açısından Değerlendirilmesi, Nefret Söylemi ve/veya Nefret Suçları içinde (s.103-120), Yasemin İnceoğlu (Der.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Women Media Center. https://womensmediacenter.com/speech-project/online-abuse- 101#crossPlatformHarassment Erişim tarihi: 03.04.2022
Alternatif Bilişim Derneği (2023). Cinsiyetçi Dijital Şiddetle Mücadele Rehberi. alternatifbilisim.org. Erişim tarihi: 09.10.2023
